نگاهی کوتاه بر وضعیت تولید و فرآوری گیاهان دارویی در کشور هند

سه شنبه، ۵ فروردین ۱۳۹۹

هند با نام رسمی جمهوری هندوستان کشوری در جنوب آسیا است که مساحت آن هفتم در جهان و دو برابر ایران است. بیشتر سرزمین هند پست و هموار است و رشته‌کوه هیمالیا که در شمال کشور قرار دارد باعث شده ‌است که رطوبت و ابرهای باران ‌زا به شمال آسیا نفوذ نکند و در نتیجه هند کشوری پر باران و مرطوب و دارای خاک بسیار حاصلخیز است و تقریبا ۲۰ درصد از کل مساحت این کشور از مناطق جنگلی پوشیده شده است.

طب سنتی

سیستم پزشکی سنتی هندوستان شامل سه طب آیورودا، سیدها و طب یونانی است. سیستم طب آیورودا که احتمالا قدیمی­تر از طب سنتی چین نیز می­باشد، دارای راهکارهای کلی نگر و عملی بسیار مفید است. کلمه­ Ayurveda شامل دو کلمه­ هندی ayur به معنی زندگی و veda به معنی دانش و یا علم زندگی است. هدف در این سیستم درمانی کمک به طول عمر است که در این مورد نیز بر روی فاکتورهای لازم برای ایجاد سلامتی، قدرت و شادابی تاکید می­گردد. این طب تا حدی مشابه طب جالینوسی است زیرا در طب Ayurveda نیز مبنا بر طبایع چهارگانه و وضعیت درونی بدن است که بر روی چگونگی هضم و جذب مواد غذایی و فعالیت ذهنی تاثیر دارد. البته برخی از مردم هندوستان در نواحی مرزی هند- چین، از طب تبتی که بر پایه گیاهان است، استفاده می کنند.

هندوستان یکی از بیشترین تعداد دانشکده های طب سنتی را به خود اختصاص داده است. در هندوستان پزشکان فارغ التحصیل طب سنتی که از آن با عنوان طب یونانی یاد می شود، همچون دیگر پزشکان مطب دارند و داروهای گیاهی برای بیماران خود تجویز می کنند. داروخانه های گیاهی نیز در همه شهرهای کوچک و بزرگ این کشور دیده می شوند.

منابع گیاهان دارویی و معطر

حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار گونه گیاهی در این کشورگزارش شده است که ارزش دارویی دارد و بومی این کشور می باشند. حدود ۷۰ درصد از گیاهان دارویی و معطر در هند در مناطق گرمسیری می رویند. این مناطق گرمسیری عمدتا در قسمت های غربی و شرقی کشور هستند. همچنین کمتر از ۳۰ درصد از گونه های گیاهان دارویی و معطر در مناطق معتدل و کوهستانی و ارتفاعات بالاتر وجود دارند. حدود ۹۰ درصد از گیاهان دارویی که مورد استفاده در صنایع هستند از گیاهان خودرو (وحشی) جمع آوری می شوند. بیش از ۷۰ درصد از گونه های گیاهی که در هند برداشت می شوند شامل قطعات ریشه، پوست، چوب، ساقه و گل گیاه مورد نظر هستند که این عمل باعث تخریب جنگل ها و در معرض خطر و تهدید قرار گرفتن گونه های گیاهی در حین برداشت می شود. دولت هند ۲۹ گونه گیاهی را که تصور می شود در معرض انقراض و خطر باشند در لیست محصولات غیرصادراتی قرار داده است.

برزیل، اندونزی، چین و هندوستان تولیدکنندگان برتر اسانس های گیاهی در جهان هستند. مصرف اسانس ها در هندوستان بسیار بالا است ولی صادرات آن در سطح پایینی انجام می­گیرد. عمده ترین اسانس های تولیدشده در این کشور عبارتند از: اسانس صندل، علف لیمو، اکالیپتوس و نعناع.

تحقیق و توسعه

فعالیت های تحقیقاتی در زمینه گیاهان دارویی و معطر را هیات تحقیقات علمی و صنعتی (CSIR) هدایت می کند که یک سازمان تحقیقی پیشرو در هندوستان می باشد. این سازمان ۴۰ آزمایشگاه در سراسر کشور دارد که هرکدام در یک زمینه خاص کار می کنند. موسسه مرکزی گیاهان دارویی و معطر (CIMAP) یک موسسه ملی است که بر روی گیاهان دارویی و معطر کار می کند. هیئت تحقیقات کشاورزی هند (ICAR) و دانشگاه های کشاورزی چندین ایالت در پیشرفت تکنیک های زراعی برای ترویج کشت گیاهان دارویی و معطر در هند کمک های شایانی می کنند. سازمان حمایت از تحقیق و توسعه (DRDO) و هئیت مرکزی تحقیق در زمینه Ayurveda و Siddha (CCRAS) سایر سازمان های ملی هستند که در زمینه گیاهان دارویی فعالیت می کنند.

پروژه های زیادی در زمینه تکنولوژی های کشاورزی توسط دولت هندوستان انجام گرفته است که هدف آن­ها کشت موفق گیاهان دارویی در معرض خطر انقراض و ایجاد بانک های ژن است تا ژرم پلاسم آن­ها حفظ شود. تکنولوژی های زراعی برای ۴۰ گیاه دارویی مهم به کمک موسسات مختلف ایجاد شده اند که کشت گیاهان دارویی را آسان می سازد. کتاب هایی با موضوعاتی مانند متون باستانی ترجمه شده اند و به صورت کتابخانه دیجیتال دانش سنتی وجود دارند.

تجارت و بازاریابی

بسیاری از مواد خام دارویی که در این کشور تولید می شوند به صورت محلی به مصرف می رسند. هرچند پیش بینی می­ شود با معرفی کشت گیاهان با تقاضای زیاد، صادرات در سال­های آینده افزایش می­ یابد. هند جدا از تقاضای گیاهان دارویی برای مصرف داخلی یکی از صادرکنندگان مهم مواد اولیه به شش کشور توسعه یافته جهان نظیر فرانسه ، آلمان، ژاپن، سوئیس، انگلستان و ایالت متحده می باشد. همچنین هند تولید کننده اصلی فلفل قرمز، زردچوبه و زنجبیل که به ترتیب ۹۰، ۳۵ و ۳۰ درصد از سهم تجارت جهانی را در این زمینه به خود اختصاص داده است، می باشد. مهمترین اسانس صادراتی هند، اسانس چوب صندل است، بطوریکه این کشور ۵۰ الی ۶۰ درصد از صادرات جهانی این محصول را به خود اختصاص داده است.